1936: Η Ευρώπη βρίσκεται σε αναταραχή. Ανήμπορη να ξεφύγει από την οικονομική κρίση του 1936, οι πολεμικοί ανταγωνισμοί εντείνονται, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ολοένα και αυξάνουν τα μέτρα ενάντια στην εργατική τάξη σε Ιταλία και Γερμανία ήδη ο φασισμός έχει γίνει καθεστώς.
Στην Αγγλία, η εργατική τάξη έδειχνε να μην έχει αναρρώσει ακόμη από την ήττα της Γενικής Απεργίας του 1926 και τη συνακόλουθη αποσύνθεση μέρους της Αριστεράς. Οι φιλελεύθεροι Τόρυς στην κυβέρνηση βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος της επίθεσης στην εργατική. Εκτός όμως από την κεντρική πολιτική σκηνή, μια άλλη δύναμη έκανε την εμφάνισή της, οικειοποιούμενη χαρακτηριστικά του εργατικού κινήματος (πχ. διαδηλώσεις, βία στο δρόμο): οι φασίστες.
Το 1932, ο Sir Oswald Mosley ενοποιεί τις διάφορες φασιστικές συμμορίες σε ένα “νόμιμο” και αναγνωρίσιμο κόμμα: τη Βρετανική Ένωση Φασιστών (BUF), που θα εδραιωθεί στο δρόμο μέσω της δράσης “ομάδων περιφρούρησης” μελανοχιτώνων που επιτίθεντο σε αντιφασίστες διαδηλωτές, και θα φτάσει τα 50.000 μέλη ακολουθώντας τα βήματα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας: εξόντωση συνδικαλιστών, αναρχικών, κομμουνιστών και γενικά αντικαθεστωτικών.
Οι φασίστες του Mosley επιλέγουν να κάνουν να κάνουν μια επίδειξη δύναμης στις στο κέντρο του Λονδίνου στις 4/10/1936 σαν το μεγάλο εφαλτήριο που θα τους σπρώξεις την κεντρική πολιτική σκηνή αποκτώντας μεγαλύτερη πολιτική και κοινωνική επιρροή και δύναμη.
Η επιλογή της Cable Street στο East End στο κέντρο του Λονδίνου έγινε για συγκεκριμένους λόγους. Ήταν μια συνοικία μεταναστών (κατά κύριο λόγο Εβραίοι πάνω από 100.000), ενώ το γειτονικό Limehouse ήταν η Chinatown της εποχής, με επίσης μεγάλο αριθμό Αφρικανών μεταναστών. Οι μετανάστες, Εβραίοι, Ιρλανδοί, Ελληνοκύπριοι, ήταν ο κύριος στόχος των φασιστικών κηρυγμάτων μίσους των Βρεττανών φασιστών. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς εργάζονταν στο λιμάνι και στα εργοστάσια της περιοχής.
Παρόλο που εκείνη την εποχή η δραστηριοποίηση της αριστεράς στις εργατικές γειτονιές ήταν μεγάλη, η πρώτη αντίδραση ήταν “αμήχανη”.
Το Εβραϊκό συμβούλιο καλεί τα μέλη του να παραμείνουν στα σπίτια τους κλειδαμπαρωμένοι και να αποφύγουν κάθε δημόσια εκδήλωση (“Εβραίοι που θα θεαθούν να λαμβάνουν μέρος σε έκτροπα, οσοδήποτε άθελά τους, θα ενισχύσουν τον αντισημιτισμό”). Την ίδια τακτική είχαν ακολουθήσει τα Εβραϊκά Συμβούλια της Γερμανίας λίγα χρόνια πριν με τραγικά αποτελέσματα.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα θα καλέσει μια αντιφασιστική συγκέντρωση στην Trafalgar Square, πολλά χιλιόμετρα μακριά, ως ένδειξη συμπαράστασης στους αντιφασίστες της Ισπανίας.
Το Εργατικό Κόμμα αδρανεί πλήρως
Αλλά την ίδια στιγμή από διάφορους κύκλους της υπόλοιπης αριστεράς κυκλοφορεί μια Συλλογή Υπογραφών που καλεί την αστυνομία να απαγορεύσει την πορεία των φασιστών! Πάνω από 100.000 άνθρωποι θα βάλουν την υπογραφή τους.
Τελευταία στιγμή οι συγκεντρώσεις ακυρώνονται και ο κόσμος αρχίζει να μαζεύεται στην Cable Street. Τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος φτάνουν στην περιοχή για να αντικρύσουν μια λαοθάλασσα από κατοίκους αποφασισμένους να αντισταθούν στους φασίστες με την φυσική παρουσία τους στους δρόμους: No Pasaran-They shall not pass!
Η αστυνομία θα στείλει άμεσα 4.000 έφιππους+6.000 πεζούς μπάτσους, ενώ οι εκτιμήσεις για το μέγεθος της αντιδιαδήλωσης αναφέρουν από 350.000-500.000 αντιφασίστες.
Χιλιάδες οπαδοί του Mosley επιχείρησαν να παρελάσουν μέσα από την εβραϊκή και την ιρλανδική περιοχή του Λονδίνου. Σύμφωνα με μαρτυρίες, 300.000 κάτοικοι από τις ανατολικές γειτονιές του Λονδίνου και των παρακείμενων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των ντόπιων Εβραίων, σοσιαλιστών, αναρχικών, Ιρλανδών και κομμουνιστικών ομάδων, συγκεντρώθηκαν, για να σταματήσουν τη φασιστική παρέλαση. Αρχικά, στήσανε οδοφράγματα, τα οποία η αστυνομία προσπάθησε να σπάσει, για να συνεχιστεί η παρέλαση και έτσι ξεκίνησαν οι συγκρούσεις. Οι αντιφασίστες χρησιμοποίησαν από πέτρες, ξύλα, καρεκλοπόδαρα και αυτοσχέδια όπλα μέχρι σάπια λαχανικά, σκουπίδια και δοχεία για τα ούρα απ’ τα μπαλκόνια. Ξηλώνονται πεζοδρόμια, αναποδογυρίζονται λεωφορεία για να στηθούν οδοφράγματα, γυναίκες πετάνε γλάστρες και σκουπίδια απ’ τα παράθυρά τους στους έφιππους αστυνομικούς, ενώ πιτσιρικάδες της γειτονιάς αδειάζουν σακούλες με πιπέρι στα μούτρα των αλόγων, και με μπίλιες στο δρόμο, κάνοντάς τα να χάνουν τον έλεγχο και να πέφτουν.
Η αστυνομία θα καταφέρει να σχηματίσει προστατευτικό κλοιό γύρω από το σημείο της συγκέντρωσης προστατεύοντας τον Mosley και τους μελανοχίτωνες του. Η γενικευμένη αναταραχή κλιμακώθηκε μέχρι που οι φασίστες και οι 10.000 αστυνομικοί που τους συνόδευαν αποκλείστηκαν και αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μέχρι να φύγουν οι Μελανοχίτωνες προς το Χάιντ Παρκ. Ο ίδιος ο Mosley φυγαδεύτηκε με αυτοκίνητο μετά από συντονισμένες επιθέσεις έφιππων μπάτσων ώστε να σπάσει το πλήθος τριγύρω, ενώ οι μεγαλύτερες συμπλοκές καταγράφηκαν μεταξύ της έφιππης αστυνομίας που ορμούσε σε αντιφασίστες διαδηλωτές… – Βίντεο ( Battle of Cable Street, 1936 ) : http://www.youtube.com/watch?v=-AQDOjQGZuA …
Υπήρξαν 150 συλλήψεις. Αρκετά μέλη της αστυνομίας απήχθησαν από διαδηλωτές. 175 άτομα (συμπεριλαμβανομένων γυναικών, παιδιών) τραυματίστηκαν.
Πολλοί από τους συλληφθέντες διαδηλωτές ανέφεραν τη σκληρή μεταχείριση στα χέρια της αστυνομίας. Οι περισσότεροι κατηγορήθηκαν με απλή παρεμπόδιση της αστυνομίας και τους επιβλήθηκε πρόστιμο £5, αλλά αρκετοί απ’ αυτούς κρίθηκαν ένοχοι για συμπλοκή και καταδικάστηκαν σε 3 μήνες καταναγκαστικής εργασίας.
Η μάχη της Cable Street ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στην ψήφιση του νόμου περί Δημόσιας Τάξης το 1936 σύμφωνα με τον οποίο απαιτείται η συγκατάθεση της αστυνομίας για τη διεξαγωγή πολιτικών πορειών και απαγόρευεται η χρήση πολιτικών στολών δημοσίως.
Για την ιστορία, στα 1940, που ο Mosley θα γίνει ασύμφορος για την βρετανική εξουσία, θα συλληφθεί μαζί με τα πρωτοπαλίκαρά του και ο οργανωμένος φασισμός θα εξουδετερωθεί στη Βρετανία. Θα φύγει από την ζωή πλήρης ημερών στις 3 Δεκεμβρίου του 1980, στην κυριολεξία ξεχασμένος στην λήθη της ιστορίας!
Αυτή η εξέλιξη σηματοδότησε για πολλούς το σημείο καμπής για το μέλλον του φασισμού στη Βρετανία, όταν την ίδια περίοδο παρόμοια κινήματα αλλού στην Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία και την Ιταλία, σημείωναν μεγάλη επιτυχία.
“Και δεν ήταν το θέμα απλά οι Εβραίοι που βρέθηκαν εκεί στις 4 Οκτώβρη, το πιο εκπληκτικό πράγμα ήταν να βλέπεις έναν καλοντυμένο Ορθόδοξο Εβραίο να στέκεται δίπλα σ’ έναν Ιρλανδό λιμενεργάτη με μια σιδερόβεργα στα χέρια. Αυτό ήταν κάτι το απίστευτο. Κι αυτό γιατί, δεν είχαμε να κάνουμε με μια αναμέτρηση μεταξύ Εβραίων και φασιστών, αλλά ήταν ένα ζήτημα όλων των ανθρώπων που καταλάβαιναν τί είναι ο φασισμός. Και για μένα, ήταν η συνέχεια του αγώνα στην Ισπανία” Charlie Goodman
Ο πρώην γραμματέας του Mile End Young Communists, Max Levitas, είναι ένας από τους ελάχιστους εν ζωή ανθρώπους που βίωσαν τα γεγονότα εκείνης της ημέρας. Πραγματικά ήταν ένα μεγάλο θέαμα: μια νίκη εναντίον τόσο του κράτους όσο και των φασιστών. Τους σταματήσαμε, προτού παρελάσουν στο East End του Λονδίνου. Αν είχαν διαδηλώσει, θα είχαμε πολλές ανθρώπινες απώλειες.
Ο τοπικός πληθυσμός ήταν εξ αρχής αρνητικός στο άκουσμα της είδησης για την πορεία, που θα περνούσε από το East End. Παρά τις προειδοποιήσεις για ακραία φαινόμενα βίας με αφορμή την παρέλαση των φασιστών, η βρετανική κυβέρνηση όχι μόνο αρνήθηκε να απαγορεύσει την πορεία, αλλά διέταξε να τη συνοδεύσει μεγάλη αστυνομική δύναμη, με στόχο να εξασφαλίσει ότι οι οπαδοί του Mosley θα ολοκλήρωναν την πορεία που είχαν προγραμματίσει.
Όλα τα σπίτια και τα διαμερίσματα στο Stepney είχαν στην πόρτα τους φυλλάδιο με το οποίο καλούσαμε τον κόσμο να αντισταθεί στην κίνηση των φασιστών. Έτσι πείσαμε τον κόσμο να βγει στου δρόμους. Η αστυνομία προσπάθησε να έρθει μέσω της Cable Street, για ν’ ανοίξει το δρόμο για τους Μελανοχίτωνες και στη συνέχεια προσπάθησαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους κάποια δρομάκια. Αλλά δεν τα κατάφεραν
Υπήρχαν τόσοι πολλοί άνθρωποι έξω. Οι κάτοικοι της Cable Street πέταγαν σκουπίδια, σάπια λαχανικά από τα παράθυρά τους. Οι ντόπιοι πετούσαν μάρμαρα στους δρόμους επάνω στα οποία γλιστρούσαν τα άλογα της αστυνομίας και έπεφταν κάτω μαζί με τους ιππείς τους. Οι καταστηματάρχες έφτιαξαν οδοφράγματα με τα καροτσάκια που χρησιμοποιούσαν ως πάγκους πώλησης λαχανικών και φρούτων. Επίσης, η πρόσβαση στην Commercial Street ήταν αδύνατη, καθώς οι κάτοικοι της περιοχής την μπλόκαραν αναποδογυρίζοντας τα βαγόνια του τραμ.
Ο Mosley τελικά, παραδέχτηκε την ήττα του και μαζί με τους υποστηρικτές του πήραν το δρόμο της επιστροφής. «Μας είπαν στις 3μμ ότι η πορεία μέσα από το East End δε θα πραγματοποιηθεί. Ο κόσμος ξέσπασε ζητωκραυγάζοντας. Όλοι ήταν ευτυχισμένοι και φώναζαν: Ελάτε ξανά και θα πάθετε τα ίδια»
“I feel proud that I played a major part in stopping Moseley and that the people of Cable Street themselves took part in the struggle. The crowds were going wild, saying ‘we have won” ( Max Levitas “the Battle of Cable Street” ) : http://www.youtube.com/watch?v=ba1WyTUWk8c …
Ενάντια στην λήθη
Μια κόκκινη πλάκα στην Dock Street κρατά ζωντανή τη μνήμη του περιστατικού αλλά και συνολικότερα του αντιφασιστικού αγώνα
Στη δεκαετία του 1980, έγινε μια μεγάλη τοιχογραφία που απεικονίζει τη μάχη στην μια πλευρά του Δημαρχείου του St.George.Η τοιχογραφία αυτή έχει καταστραφεί από φασίστες, αλλά αποκαταστάθηκε πολλές φορές
Max Levitas σε ηλικία 91 ετών στην Guardian https://soundcloud.com/orma2014/max-levitas-91 .
Hidden London: The Real Battle of Cable Street : http://www.youtube.com/watch?v=NE_xclpTAew … The Battle Of Cable Street Sunday 4th October 1936 : http://www.youtube.com/watch?v=fiZFyYkcnf4 . From Cable Street to Brick Lane. From Cable Street to Brick Lane – World Premiere trailer : http://vimeo.com/43630082 . music by The men they couldn’t hang,Ghosts of Cable Street : http://www.youtube.com/watch?v=GzKv5gjOzTA#t=68 .
Το “East” του Steven Berkoff (1975) απεικονίζει τα γεγονότα.