Το καθ’ έξιν ατίθασο αθηναϊκό «γαλατικό χωριό», η ανάδυση ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου και η εναλλακτική ανθρωπογεωγραφία του
Κέντρο-απόκεντρο με χωροταξία αστικής «κάσμπας». Με πλήθος μικρές, κυρίως, εμπορικές δραστηριότητες τη μέρα και πολλή ζωή τη νύχτα, στέκι φοιτητών και ανήσυχων νεολαίων, «έδρα» πολλών πολιτικών ομάδων και δραστηριοτήτων καθώς και πλήθους εκδοτικών οίκων, βιβλιοπωλείων και καταστημάτων πληροφορικής. Τα Εξάρχεια διατηρούσαν ανέκαθεν έναν χαλαρό, άνετο, μποέμ και ταυτόχρονα ρέμπελο, αυθάδικο, εκρηκτικό χαρακτήρα. Με μεγάλο ιστορικό αντίστασης ήδη από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αλλά και ξεχωριστή συμβολή στον αντιδικτατορικό αγώνα (Πολυτεχνείο, Χημείο, Νομική), έγιναν μεταπολιτευτικά ο «ομφαλός» της αμφισβήτησης και απάγκιο των ατίθασων, μοναχικών, διαφορετικών αυτής της πόλης. Ανέπτυξαν έτσι ένα πνεύμα άλλοτε φωτισμένο, ευγενές, γενναιόδωρο, άλλοτε πάλι τυφλό, χαοτικό, αυτοκαταστροφικό. Καταγραμμένη στους αστικούς μύθους ως «γκέτο», «άβατο», «κράτος αναρχικών», η πιο ζωντανή αθηναϊκή συνοικία έμελλε να ταυτιστεί ιδιαίτερα με το αναρχικό κίνημα και να γίνει οικουμενικά γνωστή μετά τα «Δεκεμβριανά» του ’08. Δεν είναι βέβαια μόνο η αναρχία, ούτε μόνο τα Εξάρχεια – η σύγχρονη Αθήνα παρουσιάζει μια αναπάντεχα πλούσια και πολύπλευρη κινηματική και εναλλακτική, γενικότερα, ιστορία. Μια ιστορία δύσκολη στην καταγραφή της, εφόσον τα πάθη παραμένουν έντονα στο διηνεκές, θαυμαστή αλλά ταυτόχρονα βαριά, βασανισμένη, που αγαπά να επαναλαμβάνεται για το καλύτερο ή το χειρότερο.
Αναρχία στην Αθήνα
Στις 9 Νοεμβρίου 1861 η Βασιλική Αστυνομία κατάσχει την εφημερίδα «Φως», όπου δημοσιεύεται άρθρο με τίτλο «Η Αναρχία». Συγγραφέας ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, ποιητής, νομικός και γόνος του γνωστού ιστορικού. Το 1873 υπερασπίζεται δικαστικά τους εξεγερμένους εργάτες του Λαυρίου και πεθαίνει, διαμαρτυρόμενος για τις συνθήκες κράτησης των συλληφθέντων, μετά από πολυήμερη απεργία πείνας-συμπαράσταση, Ιπποκράτους και Ακαδημίας. «Θάνατος εκ μελαγχολίας» έγραψε ο Τύπος για έναν «πρωτομάρτυρα» του ελληνικού αναρχισμού, που βέβαια είναι, ουσιαστικά, προϊόν της Μεταπολίτευσης. «Εμείς είμαστε οι ρομαντικοί, οι προκλητικοί και οι οργισμένοι» διακήρυττε αναρχική μπροσούρα μετά τα επεισόδια της Πρωτομαγιάς του 1977. Αντιεξουσιαστικοί πυρήνες δρουν ήδη στις πανεπιστημιακές σχολές, στις πολύμηνες καταλήψεις ενάντια στον νόμο 815 (1979), όπου συγκρούονται με αστυνομία αλλά και ΚΝΕ. Αναρχικοί πρωτοστατούν στις καταλήψεις της Βαλτετσίου στα Εξάρχεια και της βίλας Στέλλα στο Ν. Ηράκλειο (1982). Το αθηναϊκό underground γεννήθηκε στην Πλάκα, ενηλικιώθηκε (και πολιτικοποιήθηκε) όμως στα Εξάρχεια. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου ξεκινούν οι πρώτες επιχειρήσεις «Αρετή». Αφορμή οι δήθεν εξαλλότητες των πανκ της πλατείας (ήδη βέβαια οι συντηρητικές εφημερίδες της εποχής «έσκουζαν» για άντρο παρανομίας, παρακμής και έκλυτων ηθών). Συλλήψεις, ξύλο, κλεφτοπόλεμος, ΜΑΤ στην πλατεία. Στις 4/12/1984 γίνεται η πρώτη μεγάλη αντιφασιστική πορεία με αφορμή την επίσκεψη Λεπέν. Εκτεταμένα επεισόδια έξω από το ξενοδοχείο Caravel. Αστυνομική επιδρομή την επομένη στα Εξάρχεια, εισβολή στα γραφεία της Ρήξης στη Θεμιστοκλέους, 170 συλλήψεις. Τον Μάιο του ’85, μετά από νέες επιχειρήσεις «Αρετή», ο αστυνομικός διευθυντής Χοχτούλας απειλεί να «ισοπεδώσει» εκατοντάδες διαδηλωτές που καταφεύγουν στο Χημείο. Ακολουθούν πέντε μέρες πολιορκίας, με τους εσώκλειστους να απειλούν να το ανατινάξουν. Εντέλει αποχωρούν θριαμβευτικά συνοδεία του Μανώλη Γλέζου, πανεπιστημιακών και αλληλέγγυων. Όμως στις 17/11, ύστερα από επίθεση με μολότοφ σε κλούβα Στουρνάρη και Πατησίων, ο αστυνομικός Αθανάσιος Μελίστας «θολώνει» και πυροβολεί πισώπλατα τον 15χρονο Μιχάλη Καλτεζά. Διαδηλώσεις, επεισόδια, οδοφράγματα, η τηλεόραση εστιάζει, ως συνήθως, στις καταστροφές, «μιλάτε για βιτρίνες, μιλάμε για ζωές» η απάντηση. Ανακατάληψη Χημείου, άρση ασύλου, εισβολή ΜΑΤ. Εμφανίζονται οι πρώτοι επαγγελματίες «αγανακτισμένοι πολίτες». Τον Μάιο του 1986 ξεκινά νέο «πογκρόμ». Οι διαδηλώσεις απαγορεύονται. Φεμινίστριες που διαμαρτύρονται στην πλατεία συλλαμβάνονται πάραυτα. «Εμιγκρέδες πατριώτες» με χιούμορ καταγγέλλουν με προκήρυξη στον ΟΗΕ τη «βάναυση κατοχή του φιλήσυχου κράτους των Εξαρχείων». Στο μεταξύ, η πρέζα κάνει θραύση. «Οι μπάτσοι πουλάνε την ηρωίνη» επιμένουν οι αντιεξουσιαστές, που τον Νοέμβριο του 1987 συλλαμβάνουν εμπόρους ηρωίνης και γνωστοποιούν τα στοιχεία τους μέσω του Τύπου στην ΕΛ.ΑΣ., η οποία αδιαφορεί. Τον Ιανουάριο του 1990 ο Μελίστας αθωώνεται δευτεροβάθμια και εκατοντάδες νεαροί που αυτοχαρακτηρίζονται «ο ανθός της ελληνικής νεολαίας» καταλαμβάνουν για δώδεκα μέρες το Πολυτεχνείο. Νέα κατάληψη στις μαθητικές κινητοποιήσεις τον Οκτώβριο του ’91. Η πρυτανεία στις φλόγες, βίαιη εκκένωση, εκατοντάδες συλλήψεις. Νέα κατάληψη τον Νοέμβριο του 1995, νέα εισβολή της αστυνομίας. Οι πεντακόσιοι συλληφθέντες εξέρχονται σε αλυσίδες τραγουδώντας «πότε θα κάνει ξαστεριά». Ο εξεγερσιακός πυρετός, που τους καιρούς της ευμάρειας είχε ατονήσει, ξανανεβαίνει μετά τους Ολυμπιακούς του 2004, απόρροια και των αυξανόμενων κοινωνικών εντάσεων που ήδη σιγόβραζαν πίσω από την αστραφτερή βιτρίνα των Αγώνων. Τα ίδια τα Εξάρχεια αγριεύουν: βία, συμμορίες, προστασία σε μαγαζιά, ναρκεμπόριο, αντιπαλότητες, «φαγωμάρες»… Ώσπου φτάνουμε στις 6 Δεκεμβρίου 2008, οπότε ο 15χρονος Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος πυροβολείται θανάσιμα στην «καρδιά» των Εξαρχείων από τον ειδικό φρουρό Επαμεινώνδα Κορκονέα, πυροδοτώντας μια μαζική, οργισμένη νεολαιίστικη εξέγερση που σαστίζει το πανελλήνιο και κάνει το πολύπαθο αθηναϊκό κέντρο γης Μαδιάμ. «Λαμπάδα» μέχρι και το χριστουγεννιάτικο δέντρο του Νικήτα στο Σύνταγμα. Τίποτα αισιόδοξο δεν προμήνυαν όλα αυτά – όπως άλλωστε πρότεινε κι ένα σύνθημα, ο Δεκέμβρης του ’08 «δεν ήταν απάντηση, ήταν ερώτηση». Δύο χρόνια αργότερα, στη διάρκεια της μεγάλης διαδήλωσης ενάντια στο πρώτο μνημόνιο (5/5/2010), κι ενώ ένα εξαγριωμένο πλήθος συγκρούεται με την Αστυνομία επιχειρώντας να μπει στο Κοινοβούλιο, κουκουλοφόροι καίνε την τράπεζα Marfin στη Σταδίου, μαζί και τρεις άτυχους υπαλλήλους. Οι ευθύνες πέφτουν στους αναρχικούς που τις αποποιούνται, όμως τίποτα δεν θα είναι πια όπως πριν. Ο «χώρος» θα σηκώσει, ωστόσο, το κύριο βάρος του αγώνα ενάντια στη δράση της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής.
Καταλήψεις
Τον Νοέμβριο του 1981, είκοσι μέρες μετά την «Αλλαγή», αντιεξουσιαστές καταλαμβάνουν ένα εγκαταλειμμένο διώροφο νεοκλασικό στην οδό Βαλτετσίου στα Εξάρχεια. Λίγες δεκάδες οι «μόνιμοι» ένοικοι, πολλές εκατοντάδες οι καθημερινοί επισκέπτες. Μαυροκόκκινες σημαίες, μικροφωνική στη διαπασών, πολιτικές συζητήσεις και εκδηλώσεις, πάρτι τρικούβερτα… Ανάμεσα στους θαμώνες η Κατερίνα Γώγου και ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Η πρώτη κατάληψη στέγης στην Ελλάδα εκκενώνεται βίαια στις 12/1/1982, μέσα σε κλίμα τρομοϋστερίας που δημιουργούν τα ΜΜΕ. Ο εκ των επτά συλληφθέντων Θοδωρής Πισιμίσης σε μια ιστορική απολογία μέμφεται τους δικαστές του: «Κανείς από σας δεν είναι ευτυχισμένος…». Δεκάδες άλλες καταλήψεις θα ακολουθήσουν στην Αθήνα και άλλες μεγάλες πόλεις. Την κατάληψη του Φωτεινίου στο Πολυτεχνείο θα επισκεφθούν ο Μάνος Χατζιδάκις και η Μελίνα Μερκούρη ως υπουργός Πολιτισμού (για να δουν παραστάσεις της Ομάδας Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου). Μία από τις μακροβιότερες αποδείχθηκε της βίλας Αμαλία στη Βικτώρια, «θερμοκοιτίδα» του ελληνικού πανκ και μπροστάρισσα στον αντιφασιστικό αγώνα, μέχρι την αστυνομική επιδρομή που τη σφράγισε πέρυσι τα Χριστούγεννα. Η Αθήνα εξακολουθεί, ωστόσο, να φιλοξενεί κατειλημμένα κτίρια σε κέντρο, Κυψέλη, Φιλαδέλφεια, Μαρούσι, Αιγάλεω και αλλού, σε ένα πρώην θέατρο (Εμπρός), δύο κτήματα (Πραπόπουλου στο Χαλάνδρι, «Αγρός» στα Λιόσια), καθώς και μια σειρά αυτοδιαχειριζόμενα στέκια εντός ή εκτός καταλήψεων (Nosotros, Αυτόνομο Στέκι Μεταναστών, Λέσχη Υπογείως, Κ-Βοξ, Λέσχη Κατασκόπων, κολεκτίβα Λίλη, Άνω-Κάτω Πατήσια, Στρούγκα κ.ά.) αλλά και σε πανεπιστημιακές σχολές. Τέλη της δεκαετίας του ’70 εμφανίστηκαν και τα πρώτα –βραχύβια– αστικά κοινόβια, κυρίως στα Εξάρχεια. «Πρόδρομος» αυτών υπήρξε βέβαια η θρυλική Παράγκα του Σίμου του Υπαρξιστή στου Ψυρρή αρχές της δεκαετίας του ’50, που μάζευε όλη τη νεαρή αβανγκαρδία της εποχής –«περίεργους τύπους που χορεύουν μπούγκι και τρώνε γιαούρτι με ρέγκες» τους αποκαλούσε ο Τύπος–, μέχρι το κλείσιμό της από την Αστυνομία και τη φυγή του Σίμου Τσαπνίδη στο εξωτερικό.
Κοινωνικά κινήματα
Μεταπολιτευτικά, μαζί με τις δεκάδες αριστερίστικες και αντιεξουσιαστικές οργανώσεις, φουντώνουν και τα κοινωνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν στη Δύση τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Επίκεντρο, βεβαίως, η ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων, όπου μεταξύ άλλων δραστηριοποιούνται οι πιο μαχητικές φεμινίστριες, οι Αντιρρησίες Συνείδησης, το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ), η αντιαπαγορευτική ΕΣΕΑΝ του γιατρού Γιώργη Οικονομόπουλου, του πρώτου που τόλμησε να ανάψει δημόσια joint, η Κίνηση για τα Δικαιώματα των Ψυχασθενών, οι πρώτες οικολογικές πρωτοβουλίες αλλά κι εκείνες για την απελευθέρωση των ερτζιανών (το ελευθεριακό ράδιο-Τυφλοπόντικας υπήρξε από τους πρωτοπόρους). Πρώτη απόπειρα σύγκλισης η ιστορική εκδήλωση «7 Μέρες Αμφισβήτηση» στην ΑΣΟΕΕ (28/11-5/12/1983), όπου μίλησαν εκπρόσωποι όλων των παραπάνω κινήσεων, ενώ οι εισηγήσεις έγιναν βιβλίο. Αντιρρησίες συνείδησης εξακολουθούν να υπάρχουν και να διώκονται –άσχετα αν συνήθως αθωώνονται–, η ΕΣΕΑΝ επίσης. Τα ερτζιανά απελευθερώθηκαν το 1990, για να αλωθούν γρήγορα από τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα, όμως στο Internet η αντιπληροφόρηση βρίσκει νέους δρόμους, όπως το διεθνιστικό Indymedia, που γέννησε το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης (1999). Οι Οικολόγοι/Εναλλακτικοί θα μπουν στη Βουλή το 1989 αλλά θα διαλυθούν το 1992 – μετεξέλιξή τους είναι το σημερινό κόμμα των Οικολόγων Πράσινων και πολλές ανένταχτες «πράσινες» πρωτοβουλίες. Το φεμινιστικό κίνημα, που εκπροσωπούσαν μαχητικές ομάδες, όπως η Αυτόνομη Κίνηση Γυναικών, το Σπίτι Γυναικών, η Κίνηση Δημοκρατικών Γυναικών, στην πορεία ατόνησε ή έγινε πιο «συστημικό» (ΕΓΕ, ΟΓΕ κ.λπ.), δεν εξαλείφθηκε όμως – σύγχρονες «αμαζόνες» δημιούργησαν το Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας, την Πρωτοβουλία Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών, ομάδες όπως τις Έκφυλες και τα Καμένα Σουτιέν, ενώ πλούσιο αρχειακό υλικό φιλοξενεί το Αρχείο Γυναικών «Δελφύς» στο Γκάζι. Την LGBT κοινότητα εκπροσωπούν σήμερα διάφορες ομάδες (ΟΛΚΕ, Colour Youth, ΛΟΑ κ.ά.), ενώ οι πιο σεξουαλικά/πολιτικά ασυμβίβαστοι υιοθετούν το Queer σχήμα. Περισσότερο ή λιγότερο πολιτικοποιημένος, ο ακτιβισμός στην πόλη θα πάρει πολλές άλλες μορφές (αντιρατσιστικές/αντιναζί πρωτοβουλίες, επιτροπές κατοίκων, πολιτικά δικαιώματα, οργανώσεις κατά του AIDS και του trafficking, σχολεία ελληνικών για μετανάστες, συλλογικές κουζίνες, αυτοδιαχειριζόμενα πάρκα, κοινωνικά φαρμακεία, ιατρεία, βιβλιοθήκες, παντοπωλεία, ανταλλακτικά/χαριστικά παζάρια, δράσεις πόλης κ.ά.). Τελευταίος κινηματικός «σταθμός» η λαϊκή συνέλευση της πλατείας Συντάγματος (Απρίλιος-Ιούνιος 2011) που πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις κατά του πρώτου μνημονίου (όπως βέβαια έπραξαν και οι αντιεξουσιαστές, παρότι «μοιρασμένοι» στο θέμα των καθημερινών συγκεντρώσεων). Προτάσσοντας αυτοοργάνωση και άμεση δημοκρατία, κράτησε αποστάσεις από τη μεγάλη μάζα των «Αγανακτισμένων». Δεν κατάφερε να εξελιχθεί σε κίνημα, άφησε όμως δυναμική που θα κριθεί μελλοντικά.
Εναλλακτικά φεστιβάλ
Η Εναλλακτική Συνάντηση της Νέας Σμύρνης (Άλσος, Ιούνιος 1985) ήταν το πρώτο μεγάλο alternative φεστιβάλ της πόλης, ορόσημο για τη συνέχεια. Παρούσα όλη η «άλλη» Αθήνα: αναρχικοί, αυτόνομοι, ροκάδες, πάνκηδες, φρικιά, οικολόγοι, αντιρρησίες, φεμινίστριες, πότες κάνναβης, γκέι, λεσβίες, underground Τύπος και εκδόσεις… Μέχρι τότε όλα τα φεστιβάλ ήταν αυστηρά κομματικά, όχι πια. Πλήθος εναλλακτικών φεστιβάλ με ολοένα ευρύτερη απήχηση ξεπήδησαν ύστερα από εκείνη την πρωτοβουλία: από το Αντιρατσιστικό και το Αντιαπαγορευτικό μέχρι το μουσικό, πρωτίστως, Indie Free Festival της Ομάδας στον Τρόμο του Κενού (το αρχαιότερο, κλείνει 23 χρόνια φέτος), καθώς και τα ποικιλώνυμα αριστερών αποχρώσεων ή καθαρά αντιεξουσιαστικά φεστιβάλ (γνωστότερα το Resistance και το Β-Fest, με πολλές διεθνείς συμμετοχές). Τέλος, από τα πρώτα Gay Pride του Στρέφη και του Πεδίου του Άρεως (Πάολα, «Κράξιμο») προέκυψε ο θεσμός των Athens Pride. Στον λόφο του Στρέφη, εξάλλου, διατηρείται ακμαία η παράδοση των free parties και συναυλιών με πολιτικό, συνήθως, χαρακτήρα ή αίτημα.
Underground Press
Αμφισβήτηση, αντικομφορμισμός, αντικουλτούρα, επανάσταση, σεξουαλική απελευθέρωση, ψυχεδέλεια, καλλιτεχνικές πρωτοπορίες. Το αθηναϊκό underground άργησε να ανθήσει αλλά αποδείχθηκε εξαιρετικά καρποφόρο. Τέλη του 1971, μεσούσης της χούντας, δημιουργείται στα Εξάρχεια η πολιτική/εκδοτική ομάδα Διεθνής Βιβλιοθήκη (Κωνσταντινίδης, Παπαδοπούλου, Στίνας, Μπαλής). Ιδιαίτερα δραστήρια ως τον πρόωρο θάνατο του Χρήστου Κωνσταντινίδη, κλείνει οριστικά το 2003 λόγω έξωσης. Underground εκδοτικά εγχειρήματα είχαμε, βέβαια, ήδη από τη δεκαετία του ’60 («Πάλι» του σουρεαλιστή Νάνου Βαλαωρίτη, «Κούρος» και «Panderma» του εμβληματικού Λεωνίδα Χρηστάκη), ο πραγματικός εκδοτικός οργασμός όμως ξεκινά μεταπολιτευτικά. Μια ανθολογία θα περιλάμβανε σίγουρα τα ελευθεριακά περιοδικά «Όταν», Πεζοδρόμιο» και «Ο Κόκορας που Λαλεί στο Σκοτάδι» (τέλη δεκαετίας ’70), το μακροβιότατο «Ιδεοδρόμιο» του Χρηστάκη (1978-2004) που εξέδωσε, επιπλέον, πλήθος βιβλία, την εικονογραφημένη «Τρύπα» του Τέου Ρόμβου (1979-1980) που έτρεχε και το βιβλιοπωλείο-εκδόσεις Octopus Press, την πρώιμη «Βαβέλ» (ίδρ. 1981), την αναρχοπαγανιστική «Ανοικτή Πόλη» του Βλάση Ρασσιά (1980-1993), μέλος του Underground Press Syndicate, τη «Ρήξη» του Γιώργου Καραμπελιά (1979-1993) που διηύθυνε και τις εκδόσεις Κομμούνα, το γραφιστικά υποδειγματικό «Convoy» (1985-1995). Επίσης, τα αντιεξουσιαστικά έντυπα «Άναρχος» (1983-1986), «Άνθη του Κακού (1988-1991) και «Πειρατές της Ημισελήνου» (1990-1994), τα φεμινιστικά «Σκούπα», «Κατίνα», «Πόλη Γυναικών» και το «Της Φυλακής» της μαχητικής δικηγόρου Κατερίνας Ιατροπούλου (αρχές 80s), τα γκέι περιοδικά «Αμφί» (1978-1990) και «Κράξιμο» (1981-1993), τα λεσβιακά «Λάβρυς» (1982-1983) και «Μαντάμ Γκου» (1995-1997), το «Κοντροσόλ στο Χάος» (1986-1992) και έναν ολόκληρο αστερισμό από μουσικά, και όχι μόνο, fanzines. Τις εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, Ελευθεριακή Κουλτούρα, Futura (που εξέδιδε και το ομώνυμο cult περιοδικό), Βιβλιοπέλαγος, ΚΨΜ, Τυφλόμυγα, Λέσχη των Κατασκόπων, Των Συναδέλφων κ.λπ. Από τη δεκαετία του ’00 και με το Διαδίκτυο πια κυρίαρχο μέσο, το εναλλακτικό έντυπο φθίνει –με εξαιρέσεις όπως τα «Recistencias», «Βαβυλωνία, «Flex Machine», «Ροσινάντε»–, αυξάνεται όμως σημαντικά η σχετική βιβλιογραφία.
Ένοπλο
Η δολοφονία του σταθμάρχη της CIA Ρίτσαρντ Γουέλς από τη 17 Νοέμβρη τον Δεκέμβριο του 1975 στο Ψυχικό ανοίγει έναν κύκλο επαναστατικής βίας που παραμένει ενεργός, όπως αποδεικνύει η δράση των Πυρήνων της Φωτιάς. Η μακροβιότερη ένοπλη οργάνωση στην Ευρώπη τυπικά εξαρθρώθηκε το 2002, με συνολικό απολογισμό 23 νεκρούς, δεκάδες τραυματίες και πλήθος επιθέσεις με όπλα, βόμβες και ρουκέτες. Αν η 17Ν επιδείκνυε στις προκηρύξεις της μια «συνεπή» αριστερή ιδεολογία με καλομελετημένες αναφορές στο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, όπως άλλωστε και ο «κοντοσυγγενής» της Επαναστατικός Λαϊκός Αγώνας (ΕΛΑ, διέκοψε τη δράση του το 1995, ενώ μέλη του συνελήφθησαν χρόνια αργότερα), τα σύγχρονα αθηναϊκά αντάρτικα πόλης έχουν μεγαλύτερη μαζικότητα, μικρότερες ηλικίες μελών, σημείο αναφοράς τα Εξάρχεια και ομνύουν σε μια hardcore, «πρωτόγονη» αναρχία: Πρόσφατη αφίσα συμπαράστασης στους «4 της Κοζάνης», που θεωρήθηκαν μέλη των Πυρήνων –οι ίδιοι το αρνήθηκαν–, υπογραφόταν από κάποια Κίνηση Αναρχομηδενιστικής Συνείδησης για την Προώθηση του Αρνητισμού και περιλάμβανε τσιτάτα από Καζαντζάκη και Νίτσε. Το φλερτ μερίδας του αναρχικού χώρου με το ένοπλο χρονολογείται στα τέλη της δεκαετίας του ’80, οπότε εμφανίστηκε η οργάνωση Αντικρατική Πάλη (μέλη της οποίας ήταν ο Χρήστος Τσουτσουβής και «φερόταν» ο Μιχάλης Πρέκας). Έγινε εντονότερο τη δεκαετία του ’90 (αντιπροσωπευτική η αμφιλεγόμενη δράση του Χριστόφορου Μαρίνου) και εξελίχθηκε σε άτυπο «αρραβώνα» μετά τον Δεκέμβριο του 2008 – παλιότερα ακουγόταν «κουφό» να υποστηρίζει ένας αναρχικός τη 17Ν ή τον Άρη Βελουχιώτη, όχι πια. Το «ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – Μελιγαλάς» το ακούς πια σε αναρχικές πορείες. Σύγχρονος «Τσουτσουβής» ο Λάμπρος Φούντας του Επαναστατικού Αγώνα που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με αστυνομικούς στη Δάφνη τον Μάρτιο του 2010. Δεν λείπουν βέβαια οι φωνές που καταγγέλλουν τον λεγόμενο «φετιχισμό της βίας», όπως του Παναγιώτη Παπαδόπουλου (Κάιν), «μορφή» των Εξαρχείων στα πρώιμα 80s που σόκαρε αρκετούς πρώην ομοϊδεάτες και στοχοποιήθηκε όταν παρευρέθηκε σε μνημόσυνο θυμάτων της 17Ν με πλακάτ ενάντια στη βία.
«Άγιοι» και μάρτυρες
Εν αρχή ην η κατά τον ποντίφικα του ελληνικού underground Λεωνίδα Χρηστάκη «Αγία Τριάδα των Εξαρχείων»: Παύλος Σιδηρόπουλος, Νικόλας Άσιμος, Κατερίνα Γώγου. Ωραίοι σαν καταραμένοι, έζησαν γρήγορα, ελεύθερα, αντισυμβατικά και έφυγαν πρόωρα και άδοξα από την ηρωίνη, προδομένοι, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα κι από «δικούς τους» ανθρώπους. Άφησαν όμως πίσω τους σπουδαίο έργο – στο τραγούδι και τη σύνθεση οι δύο πρώτοι, στην ποίηση η Κατερίνα. Υπήρξαν τώρα και λιγότερο γνωστοί, όπως ο Βαγγέλης Λάμπρου, εκδότης του ανατρεπτικού εφημεριοδικού «Εκτός Ελέγχου», που εντέλει αυτοκτόνησε, η αναρχική τραβεστί Σόνια (Σωτήρης Φιλίππου), που δολοφονήθηκε στην Παραλιακή τον Νοέμβριο του ’82, ο ναυτικός Παναγιώτης Λιβερέτος, που αγωνιζόταν να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των πληρωμάτων, τα έβαλε με εφοπλιστές, συμμετείχε σε κατάληψη πλοίου στη Βραζιλία και αυτοπυρπολήθηκε 30 χρόνων στο σπίτι του στο Καλαμάκι, έχοντας το προηγούμενο βράδυ χαιρετήσει έναν έναν όλους τους ανυποψίαστους φίλους του στην πλατεία Εξαρχείων. Ένας ακόμα ιδανικός αυτόχειρας, όπως αρκετοί άλλοι εκείνης της πρώιμης ρομαντικής γενιάς, που ήταν υπερβολικά παθιασμένοι και ευαίσθητοι για να μη σαλτάρουν. Κοντά σε αυτούς θα ταίριαζε κι ένας «Γερμανός Έλληνας», ο Ρολφ Πόλε. Δικηγόρος και εξέχων κοινωνικός αγωνιστής, φυλακίζεται ως τρομοκράτης-μέλος της RAF στη Γερμανία τη δεκαετία του ’70, συλλαμβάνεται το ’76 στην Αθήνα όντας ξανά καταζητούμενος και εκδίδεται παρά το ευρύ κίνημα συμπαράστασης που περιλάμβανε μέχρι και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Επιστρέφει το ’82, εγκαθίσταται στα Εξάρχεια, παντρεύεται τη δικηγόρο Κατερίνα Ιατροπούλου και εργάζεται ως καθηγητής Γερμανικών και μεταφραστής, αρθρογραφώντας παράλληλα στον «Σχολιαστή» και τον «Ιό» της Ελευθεροτυπίας. Φεύγει 62 ετών στις 7/2/2004, έχοντας προλάβει να εκδώσει το βιβλίο Το όνομά μου είναι άνθρωπος (εκδ. Μαύρη Λίστα).
«Οι δίκες θα γίνουν του κράτους καταδίκες»
Γιάννης Σερίφης (κατηγορήθηκε ως μέλος της 17Ν το 2002, καθώς και του ΕΛΑ παλιότερα), Φίλιππος και Σοφία Κυρίτση (1978, κατηγορία για κατοχή εκρηκτικών), Θοδωρής Πισιμίσης, Γιάννης Μπουκετσίδης (κατηγορήθηκαν επανειλημμένα ως δήθεν τρομοκράτες), Γιάννης Μπαλής (επεισόδια στην πορεία για το Τσερνομπίλ, Μάιος 1986), Βαγγελιώ Βογιατζή, Γεράσιμος Μπουκουβάλας, Κλέαρχος Σμυρναίος, Χριστόφορος Μαρίνος (1988, υπόθεση Αντικρατική Πάλη), Γιάννης Δημητράκης, Σίμος Σεϊσίδης («Ληστές με τα Μαύρα», δεκαετία ’00), Νίκος Μαζιώτης – Παναγιώτα Ρούπα (2010, υπόθεση Επαναστατικός Αγώνας), οι δεκάδες συλλήψεις και φυλακίσεις νεαρών κατηγορουμένων για συμμετοχή στους Πυρήνες της Φωτιάς πιο πρόσφατα… Είναι τέτοια η ένταση και η έκταση των κοινωνικών αγώνων και συγκρούσεων –ειρηνικών ή βίαιων– στη μεταπολιτευτική Αθήνα, τόσοι οι «συνήθεις ύποπτοι», οι φυλακισθέντες και οι δικαστικά εμπλεκόμενοι (αρκετοί μάλιστα, όντας κρατούμενοι, προέβησαν σε εξαντλητικές απεργίες πείνας), ώστε μόνο τα ονόματα γεμίζουν τόμο ολόκληρο. Χώρια πόσος κόσμος τραβήχτηκε κατά καιρούς με τις Αρχές, φυλακίστηκε ή φορτώθηκε κατηγορίες. Οι συνθήκες ανάκρισης και κράτησης προκάλεσαν, μάλιστα, συχνά το ενδιαφέρον ξένων ΜΜΕ αλλά και οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία.
